پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله)  به ابوذر فرمودند: ای ابوذر! میدانی چه نمازی از همۀ نمازها بهتر است؟! نمازی که قنوتش طولانی باشد.

 امام صادق (علیه السلام)  فرمودند: «اگر می‌توانید، در قنوت گریه کنید و اگر در قنوت به گریه افتادید، برای من دعا کنید». بهترین دعا در قنوت، همین دعاهایی است که در قرآن آمده است. در قرآن 160 دعا وجود دارد. همان چیزهایی که حضرت ابراهیم (علیه السلام) ، حضرت مریم (علیها سلام)  و صالحان از خدا خواسته‌اند، بخواهیم. کتاب‌هایی نیز در این زمینه با نام «دعاهای قرآن» چاپ شده‏اند. شایسته است، این دعاها را حفظ کنیم و در قنوت نمازمان بخوانیم. بعد از دعاهای قرآنی، دعاهای پیامبر و ائمه (علیهم السلام)  بهترین دعا برای قنوت هستند. بعضی از این دعاها در کتاب شریف مفاتیح‏ الجنان آمده است.

امام رضا (علیه السلام)  در قنوت این دعا را می‌خواندند: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّكَ اَنْتَ الاَعَزُّ الاَجَلُّ الاَكْرَمُ». این دعای کوتاه بسیار عمیق و پرمحتواست.

«تسبیحات اربعه» یعنی تسبیحات چهارگانه، چراکه در رکعت‏های سوم و چهارم، چهار ذکر وجود دارد: «سبحان الله»، «الحمدلله»، «لا إله إلا الله» و «الله أكبر». در روایات آمده: در عرش خدا چهار ضلعی‏ ای شبیه کعبه وجود دارد که یک ضلع آن «سبحان الله»، دیگری  «الحمدلله»، ضلع دیگر آن «لا إله إلا الله» و ضلع چهارم آن «الله اکبر» است.

ما در تشهد دوباره اعتقادات خود را بیان می‏کنیم و به آن گواهی و شهادت می‏دهیم. وسوسه‏ گران همیشه در صدد این هستند که اعتقادات ما را سست کنند. ما در مقابل آن‏ها باید پی در پی اعتقادات خود را به صورت علنی بیان کنیم: ای اطرافیان من، ای موافقان، ای مخالفان! بدانید که عقیدۀ من این است. بنابراین، «اشهد» در اذان و تشهد، معناهای گوناگونی دارند؛ مثلاً در اذان، بیشتر مسئله تبلیغ جلوه‏ گری دارد و در تشهد، بیشتر تلقین و تثبیت اعتقادات، مراد است. همۀ‌ نماز، خداگرایی، خداپرستی و یکتاپرستی است و ما در تشهد به این گواهی می‌دهیم.

روایات بسیاری، ما را به نوشتن وصیت‏نامه توصیه کردند. در روایات آمده: کسی که وصیت‏نامه می‌نویسد، پاداشِ شهید را به دست می‏ آورد. در وصیت‏نامه به اعتقاداتمان اشاره می‏کنیم. ابتدا از خدا و یکتایی او شروع می‏کنم. اولین شعاری که در اسلام به سر زبان‌ها افتاد، این عبارت بود: ﴿قُولُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تُفْلِحُوا﴾؛ (ای انسان‌ها! بگویید «لا اله الا الله» تا رستگار شوید). عرب به دانه‌ای که در دل زمین کاشته می‌شود و آن دانه وقتی در شرایط مناسب قرار می‌گیرد، جوانه می‌زند و سنگ‌ها را از مسیر راه خودش کنار می‌زند و خاک را می‌شکافد و به فضای باز می‌آید، «فلح»می‏گوید؛ یعنی راحت و رستگار شد. انسان هم اگر بخواهد از این جهان مادی رها شده و وارد فضای لایتناهیِ معنوی، شود باید موحد و یکتاپرست شود. بعد از شهادت و گواهی به یکتاییِ خداوند متعال، باید به رسالت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله و علیه و آله) ، معاد، صراط، میزان، قیامت و... گواهی دهیم. در تشهد نیز به ما اعتقادات خود اشاره می‏کنیم.

 مقام «عبد» و بندگی در قرآن، بالاترین مقام است. ما یکی از چیزهایی که در تشهد به آن گواهی می‏دهیم، «عبد بودن» پیامبر (صلی الله و علیه و آله)  است. وقتی می‌خواهیم به کسی ترحم کنیم، می‌گوییم: به بندۀ خدا کمکی کنیم! اما خداوند متعال به انسانی که به درجۀ بالایی رسیده و او را برای معراج انتخاب کرده، لقب «عبد» عطا فرموده است: ﴿سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى﴾.1

اهمیت بندگی در حدیث قدسی

در حدیث قدسی آمده: عَبْدِي‌ أَطِعْنِي‌ حَتَّي أَجْعَلْكَ مِثْلِي‌؛2 بندۀ من، از من اطاعت کن تا تو را همچون خودم قرار دهم؛ من اراده می‌کنم، نیست هست می‌شود، تو هم می‌توانی در سایۀ بندگی به این مقام برسی.

جایگاه «توسل»

معصومان (علیهم السلام)  بالاترین افتخارشان این بود که بندگان خدا بوده‌اند. گروه‏هایی که به شیعیان دربارۀ «توسل» خرده می‏ گیرند و چه بسا به عمد این اشتباه را می‌کنند، نمی‌دانند که شیعه از نظر توحید در قلّه قرار دارد. همۀ‌ احترام شیعه برای امام حسین (علیه السلام)  این است که او عبد خداست و همۀ هستی ‏اش را در راه توحید داد. حضرت سیدالشهدا (علیه السلام)  شب عاشورا تا صبح با خدا راز و نیاز می‌کرد و روز عاشورا در مقابل تیرهای دشمن، نماز جماعت خواند. ما این امام حسین (علیه السلام)  را در پیشگاه خدا واسطه قرار می‌دهیم. خود خدا به ما فرمان داده: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ؛3 ای کسانی که ایمان آورده‌اید! برای نزدیک شدن به خدا، به وسیله و ابزاری متمسک شوید.

 از پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله)  پرسیدند: منظور از «وسیله»ای که در آیۀ آمده، چیست؟ ایشان فرمودند: مراد از «وسیله» قرآن، من، علی، فاطمه، حسن و حسین است.

حضرت عیسی (علیه السلام)  چگونه خود را معرفی کرد؟

 عیسی مسیح (علیه السلام)  وقتی در گهواره به سخن آمد، گفت: ﴿قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا﴾؛4 همانا من بندۀ خدایم، که مرا کتاب داده و پیغمبرم قرار داده است.

بنابراین، افتخار کنیم به این‏که بندۀ خدا هستیم. در تشهد آمده: گواهی می‌دهم که محمد، بنده و فرستادۀ‌ خداست.

منابع:

1. اسرا: 1.

2. بحارالانوار (چاپ بیروت)، ج 102، ص 165.

3. مائده: 35.

4. مریم: 30.

تشهد با «صلوات» پایان می‏ پذیرد. خداوند در قرآن می‌فرماید:

﴿إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾؛1 خدا و فرشته‌ها بر پیامبر درود می‌فرستند. ای مردان و زنان باایمان! شما هم بر پیامبر صلوات بفرستید و تسلیم پیامبر باشید.

بقیه در ادامه مطلب...

آخرین فراز نماز «سلام» است. در فراز «سلام»، دو سلامِ مستحب و یک سلام واجب وجود دارد؛ سلام اول به پیامبری است که هدایت ما مرهونِ زحمات اوست: «السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ‏اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه»؛ سلام و رحمت و برکات خدا بر تو ای پیامبر! سپس به خودمان، نمازگزاران، مؤمنان و... سلام می‏دهیم: «السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلى‏ عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِين»؛ سلام بر ما و بندگان صالح خدا! و سلام سوم به همۀ انسان‌ها، فرشته‌ها و جنیان و کسانی است که خدا را بندگی می‌کنند: «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه»‏.

«سلام» چیست؟

 «سلام» یکی از اسم‌های خداست. همچنین به بهشت «دار السلام» گفته می‏شود. امام صادق (علیه السلام)  فرمود: «وَ إنَّ أبْخَلَ النّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلامِ؛2 بخیل‏ ترینِ مردم کسی است که از سلام‏ کردن دریغ می‌کند. وقتی سلام می‌کنیم، یعنی ما در صلح و صفا هستیم و جنگ را نمی‌پسندیم. وقتی سلام می‌کنیم، یعنی خوش‏بختی، سلامت و عزت شما را می‌خواهیم.